Έχουν τα προβιοτικά παρενέργειες;

Είναι δυνατόν να έχουν τα προβιοτικά παρενέργειες;

Αυτή είναι μία εύλογη ερώτηση που κάνουν πολλοί άνθρωποι όταν ακούν πρώτη φορά για τα συμπληρώματα προβιοτικών. Πρόκειται για ασφαλή συμπληρώματα σε γενικές γραμμές, μα η απάντηση είναι ναι!

Τα προβιοτικά μπορεί να εμφανίσουν παρενέργειες σε κάποιους ανθρώπους και μάλιστα μπορεί να επιβαρύνουν αρκετά την υγεία τους.

Βέβαια, αυτό συμβαίνει υπό προϋποθέσεις και δε σημαίνει ότι όλοι όσοι τα χρησιμοποιούν θα εμφανίσουν παρενέργειες. Αντιθέτως, οι περισσότεροι άνθρωποι επωφελούνται σε μεγάλο βαθμό από τη λήψη συμπληρώματος προβιοτικών για πολλούς λόγους, τους οποίους μπορείς να δεις πιο αναλυτικά στους παρακάτω συνδέσμους:

1. https://monobio.gr/proviotika-ti-einai-pou-tha-ta-vreite-kai-poios-o-rolos-tous-ston-organismo-mas/
2. https://www.vita4you.gr/blog-vita4you/el/item/proviotika-gia-paidia-ola-osa-prepei-na-gnorizeis.html

Εν συντομία (και για να είναι πιο κατανοητή η συνέχεια του άρθρου) τα προβιοτικά είναι οι μικροοργανισμοί που συνθέτουν τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του εντέρου μας.

Πρόκειται για φιλικά βακτήρια και ζύμες που βρίσκονται εκεί για να μας προφυλάσσουν από την υπερανάπτυξη των κακών βακτηρίων, που προκαλούν πολλές καταστροφές, μολύνσεις και ασθένειες στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται συμπληρωματική χορήγηση προβιοτικών, για να αντιμετωπίσουν διάφορα προβλήματα όπως η δυσκοιλιότητα, οι διάρροιες, η δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών, τα προβλήματα πέψης, το αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και πολλά άλλα.

Ωστόσο, σε ορισμένες, αν και σπάνιες, περιπτώσεις η λήψη προβιοτικών συνοδεύεται από κάποιες παρενέργειες, που προκαλούν δυσφορία σε αυτόν που τα λαμβάνει.

Τι παρενέργειες έχουν τα προβιοτικά;

Η λήψη των προβιοτικών μπορεί να προκαλέσει κάποια ή κάποιες από τις παρακάτω ανεπιθύμητες ενέργειες:

1. Αέρια, ναυτία, διάρροια και φουσκώματα

Παρόλο που δεν είναι συχνό φαινόμενο, ορισμένοι άνθρωποι λένε πως με την έναρξη της λήψης συμπληρώματος προβιοτικών, παρατηρούν αύξηση στην παραγωγή αερίων, ναυτία, διάρροια και φουσκώματα στο έντερο.

Τέτοιου είδους αρνητικές ενέργειες προκαλούνται τη στιγμή που τα προβιοτικά βακτήρια εγκαθίστανται στο μικροβίωμα του εντέρου, μα συνήθως υποχωρούν μετά από μερικές μέρες.

Σύμφωνα με την Κλινική του Cleveland, οι παρενέργειες αυτές εμφανίζονται κυρίως στα άτομα πολύ μικρής ηλικίας, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα ακόμη διαμορφώνεται, ή στα άτομα μεγάλης ηλικίας, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο αδύναμο. (8)

Φαίνεται πως στην πλειονότητα των υγειών ενηλίκων, τα συμπληρώματα προβιοτικών δεν προκαλούν εντερικές παρενέργειες παρόμοιες με αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω.

2. Δυσκοιλιότητα και αυξημένη δίψα

Ενώ τα προβιοτικά συστήνονται σε πολλές περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, κάποιοι άνθρωποι που παίρνουν προβιοτικά με βάση τη ζύμη, λένε πως αποκτούν δυσκοιλιότητα και αυξημένη δίψα.

Αυτά τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται σε άτομα που έχουν εξ αρχής κάποια αυξημένη ευαισθησία στις ζύμες. Μία απλή λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι να επιλέγονται συμπληρώματα προβιοτικών που περιέχουν βακτήρια και όχι ζύμες.

3. Πονοκέφαλος

Μερικά τρόφιμα που είναι πλούσια σε προβιοτικά, όπως το γιαούρτι και το λάχανο περιέχουν βιογενείς αμίνες. Οι βιογενείς αμίνες είναι κάποιες ουσίες που σχηματίζονται όταν τα τρόφιμα που περιέχουν πρωτεΐνες είναι παλαιωμένα ή έχουν υποστεί ζύμωση από βακτηρίδια (όπως για παράδειγμα τα ωριμασμένα τυριά).

Οι αμίνες μπορούν να διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, να αυξήσουν ή να μειώσουν τη ροή του αίματος και να προκαλέσουν πονοκεφάλους σε άτομα με ευαισθησία σε αυτή την ουσία.

Απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να αποδειχθεί ότι οι αμίνες μπορούν να προκαλέσουν άμεσα πονοκεφάλους και ημικρανίες στους ανθρώπους, ωστόσο αν έχεις παρατηρήσει ότι τα συγκεκριμένα τρόφιμα σου προκαλούν πονοκέφαλο, τότε ίσως πρέπει να αλλάξεις την πηγή των προβιοτικών σου.

 

4. Αλλεργικά συμπτώματα λόγω ισταμίνης

Τα προβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες παρόμοιες με τα συμπτώματα μιας αλλεργικής αντίδρασης, όπως ερυθρότητα στο δέρμα, πρήξιμο, φαγούρα, αναπνευστική δυσχέρεια, αυξημένη παραγωγή δακρύων ή ρινική καταρροή.

Αυτά τα συμπτώματα προκαλούνται από ένα μόριο που ονομάζεται ισταμίνη. Η ισταμίνη παράγεται φυσικά από το ανοσοποιητικό μας σύστημα, όμως όταν τα επίπεδά της αυξηθούν πολύ, τότε τα αγγεία διαστέλλονται τοπικά για να πάει περισσότερο αίμα στην περιοχή που το έχει ανάγκη. Η αυξημένη παροχή αίματος σε εκείνη την περιοχή προκαλεί τα παραπάνω συμπτώματα.

Πέρα από την ισταμίνη που βρίσκεται στο σώμα μας, η ουσία αυτή παράγεται και από κάποια βακτήρια που χρησιμοποιούνται σε προβιοτικά συμπληρώματα διατροφής, μέσα στην πεπτική οδό του ανθρώπου. Κάποια από τα προβιοτικά στελέχη που παράγουν ισταμίνη είναι τα Lactobacillus buchneri, Lactobacillus helveticus, Lactobacillus hilgardii και Streptococcus thermophiles.

Άτομα που αντιμετωπίζουν αυξημένες παρενέργειες όμοιες με αλλεργική αντίδραση, θα πρέπει να επιλέξουν προβιοτικά που δεν περιέχουν τα παραπάνω βακτήρια.

5. Δυσανεξία στα συστατικά του συμπληρώματος

Πολλά προβιοτικά συμπληρώματα διατροφής προκαλούν παρενέργειες, λόγω των υπόλοιπων συστατικών που περιέχουν, εκτός από τα βακτήρια.

Μπορεί ταυτόχρονα να περιέχουν γαλακτοκομικά, αυγά ή σόγια, συστατικά στα οποία πολλοί άνθρωποι έχουν αλλεργία ή δυσανεξία.

Πολλή προσοχή, λοιπόν, πρέπει να δοθεί στην ετικέτα του συμπληρώματος των προβιοτικών, ειδικά από άτομα που γνωρίζουν από πριν πως έχουν δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα.

Αντίστοιχα, άτομα με αλλεργία στις ζύμες θα πρέπει να επιλέξουν ένα συμπλήρωμα προβιοτικών με βακτήρια και όχι με ζύμες.

6. Ευαισθησία στις ίνες

Κάποια συμπληρώματα προβιοτικών περιέχουν ταυτόχρονα και πρεβιοτικά, τα οποία είναι αδιάλυτες φυτικές ίνες που αποτελούν την τροφή των προβιοτικών (περισσότερα για τα πρεβιοτικά θα μάθεις εδώ: https://monobio.gr/diafores-probiotika-prebiotika/). Τα συμπληρώματα αυτά ονομάζονται συμβιωτικά και περιέχουν ίνες, όπως η λακτουλόζη, η ινουλίνη και κάποιοι ολιγοσακχαρίτες, τις οποίες ο άνθρωπος δε μπορεί να διασπάσει από μόνος του.

Τα άτομα που εμφανίζουν αυξημένη ευαισθησία στις αδιάλυτες ίνες, και που εμφανίζουν παρενέργειες όπως αέρια, φούσκωμα ή και πόνο όταν τις καταναλώνουν, τότε θα πρέπει να επιλέξουν ένα συμπλήρωμα προβιοτικών χωρίς πρεβιοτικά.

Αν έχεις ευερέθιστο έντερο ή κάποια άλλη νόσο του εντέρου όπως νόσο του Crohn, τότε επέλεξε προσεκτικά το συμπλήρωμα προβιοτικών που θα πάρεις, προκειμένου να αποφύγεις την υπερφόρτωση του οργανισμού σου με αδιάλυτες φυτικές ίνες που θα επιδεινώσουν το πρόβλημά σου.

7. Κίνδυνος μόλυνσης

Όπως εξηγήσαμε προηγουμένως, τα προβιοτικά είναι κάποια στελέχη βακτηρίων ή ζυμών. Τα στελέχη αυτά, υπό συνθήκες, μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες στον οργανισμό κάποιων ευαίσθητων ανθρώπων.

Άτομα με ευάλωτο οργανισμό είναι αυτά που έχουν κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, άτομα που νοσηλεύονται για αρκετό καιρό, άτομα που έχουν πρόσφατα χειρουργηθεί, ασθενείς με οξεία παγκρεατίτιδα ή άτομα που έχουν φλεβικούς καθετήρες.

Σε αυτές τις περιπτώσεις ασθενών, υπάρχει ο κίνδυνος τα προβιοτικά να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσουν διάφορες λοιμώξεις.

Βέβαια ο κίνδυνος λοίμωξης είναι πολύ χαμηλός και οι μεγαλύτερες κλινικές μελέτες για τα προβιοτικά δεν έχουν αναφερθεί σε σοβαρές λοιμώξεις των συμμετεχόντων.

Για την αντιμετώπισή τους χορηγούνται αντιβιοτικά ή αντιμυκητιασικά φάρμακα, τα οποία συνήθως έχουν καλή ανταπόκριση. Σε σπάνιες περιπτώσεις, βέβαια, έχουν σημειωθεί θάνατοι.

Επομένως, αν ανήκεις σε κάποια από τις παραπάνω ευπαθείς ομάδες, συμβουλεύσου το γιατρό σου πριν ξεκινήσεις τη λήψη κάποιου συμπληρώματος προβιοτικών, για να αποφύγεις τις επικίνδυνες μολύνσεις.

 

8. Ανάπτυξη ανοχής στα αντιβιοτικά

Μια μελέτη του 2016 εξέφρασε ανησυχία σχετικά με μερικά βακτηριακά στελέχη που χρησιμοποιούνται σε συμπληρώματα προβιοτικών, τα οποία φέρουν κάποια γονίδια αντίστασης σε αντιβιοτικά. Αυτά τα γονίδια μπορούν να μεταφερθούν και στα υπόλοιπα βακτήρια του εντέρου και να αποκτήσουν και αυτά τη δυνατότητα να αντιστέκονται στα αντιβιοτικά.

Αυτή η διαδικασία μπορεί να κάνει απλές μολύνσεις πολύ δύσκολες στην αντιμετώπισή τους, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (10). Αν δηλαδή τα βακτήρια στο σώμα μας μπορούν να αντισταθούν σε κάποια φάρμακα, τότε θα είναι δύσκολο να τα καταπολεμήσουμε όταν είμαστε άρρωστοι.

Κάποια συμπληρώματα προβιοτικών έχουν πιστοποίηση πως περιέχουν σωστά βακτηριακά στελέχη, τα στελέχη δηλαδή που δεν θα οδηγήσουν σε ανάπτυξη αντίστασης στα αντιβιοτικά.

Πόσο σημαντικές είναι οι παρενέργειες που έχουν τα προβιοτικά σε σχέση με τα οφέλη τους;

Τα συμπληρώματα προβιοτικών βοηθούν πολλούς ανθρώπους καθημερινά, αφού βελτιώνουν τα συμπτώματα διαφόρων επιπλοκών της υγείας τους.

Οι παρενέργειες, αντίστοιχα, είναι πιο σπάνιες και εμφανίζονται σε ορισμένους και όχι σε όλους τους ανθρώπους που παίρνουν προβιοτικά.

Αν δεν συντρέχει κάποιος σοβαρός λόγος αποφυγής των προβιοτικών, όπως αυτοί που αναφέρθηκαν προηγουμένως, τότε οι πιθανότητες να είναι οι παρενέργειες περισσότερες από τα οφέλη είναι ελάχιστες.

Πως να επιλέξω προβιοτικά και πως να τα ξεκινήσω;

Πριν επιλέξεις το προβιοτικό συμπλήρωμα που θα πάρεις, δες προσεκτικά τη διατροφική ετικέτα με τα συστατικά προκειμένου να αποφύγεις αυτά που υποψιάζεσαι ή ξέρεις πως θα σου προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση.

Υπάρχουν συμπληρώματα προβιοτικών σε μορφή κάψουλας, ταμπλέτας, σκόνης ή σε υγρή μορφή, ενώ υπάρχουν κάποια που διατηρούνται στο ψυγείο. Δεν έχει σημασία ποιο θα διαλέξεις, αρκεί να είναι στη μορφή που θα σε διευκολύνει στη λήψη.

Επιπλέον, φαίνεται πως αν τα προβιοτικά εισαχθούν στη διατροφή σταδιακά και σε μικρές ποσότητες που θα αυξάνονται με τον καιρό, τότε οι παρενέργειες όπως τα αέρια, το φούσκωμα και ο πονοκέφαλος θα αποφευχθούν. Αυτό συμβαίνει επειδή ο οργανισμός με τον καιρό συνηθίζει τα προβιοτικά και έχει το χρόνο να τα αποδεχτεί πριν εμφανιστούν οι παρενέργειες.

Συμπέρασμα

Τα συμπληρώματα προβιοτικών χρησιμοποιούνται πλέον για την επίλυση πολλών προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος, την ισορροπία της εντερικής λειτουργίας, τη σωστή απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, την αντιμετώπιση αυτοάνοσων καταστάσεων και πολλά άλλα.

Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις ανθρώπων τα προβιοτικά προκαλούν παρενέργειες και έτσι η χρήση τους απαγορεύεται ή συστήνεται να γίνεται με προσοχή και σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού.

Γι’ αυτό, πριν επιλέξεις να πάρεις ένα συμπλήρωμα προβιοτικών καλό θα ήταν να ρωτήσεις τον ιατρό σου ή το διατροφολόγο σου, προκειμένου να σε συμβουλέψουν σχετικά με τα κατάλληλα προβιοτικά για την περίπτωσή σου.

Έτσι θα έχεις καλύτερα αποτελέσματα και θα μηδενίσεις τις πιθανότητες να εμφανιστούν παρενέργειες στον οργανισμό σου από τη λήψη του συμπληρώματος.

 

Κοντού Παρασκευή

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος BSc, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

 

Πηγές

1. https://www.iatronet.gr/diatrofi/trofima-rofimata/article/48342/5-pithanes-parenergeies-twn-proviotikwn.html
2. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/14598-probiotics
3. https://www.healthline.com/nutrition/probiotics-side-effects#TOC_TITLE_HDR_3
4. https://joinzoe.com/learn/probiotics-side-effects
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30451441/
6. https://www.webmd.com/digestive-disorders/probiotics-risks-benefits
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20208051/
8. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/14598-probiotics#:~:text=Because%20microbes%20used%20as%20probiotics,after%20starting%20to%20take%20them.
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5156686/
10. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance#:~:text=Bacteria%2C%20not%20humans%20or%20animals,hospital%20stays%2C%20and%20increased%20mortality.